O futuro de Europa e a metáfora do payaso de Kierkegaard. Fai anos, reflexionei sobre cara a onde marcha a U.E. e Europa, terminaba en 2015 cunha pregunta: Os meus netos seguirán vivindo nunha Europa en paz? Á vista dos acontecementos recentes, as preguntas sobre o futuro da UE, e como consecuencia do conxunto de Europa, xa se deben situar no tempo dos fillos, e ata no dos que xa superamos a idade de xubilación.
Comecemos pola metáfora, contaba Kierkegaard que un circo comezou a arder. O empresario, non tendo outra persoa máis a man, enviou ao payaso a comunicar aos asistentes o suceso. Pero o público, ao oír a tráxica noticia de beizos do payaso, creu que se trataba dunha bufonada máis e non abandonou o recinto. O incendio estendeuse, e boa parte do público pereceu, vítima dunha mentalidad sen a agilidad e intelixencia necesarias para escoitar unha mensaxe e entendelo.
O fenómeno do illamento cos da propia tribo, como solución a todos os problemas, e o perigo que implica o xurgimiento de partidos políticos que explotan o nacionalismo fronte a idea da unidade, favorecen a intolerancia fronte a ideoloxías, credos e razas, e termínase censurando e perseguindo todo o que non encaixe dentro do seu esquema ideolóxico.
Este fenómeno de illamento político coñécese como nacionalismo, e estivo na base do estallido en Europa da Primeira Guerra Mundial e tamén da Segunda. Por certo, o aspecto do pregoeiro da mensaxe, no que se anunciaba o gran incendio de Europa (Hitler), moitos o consideraron tan ridículo como o do payaso de Kierkegaard, e a maioría do público tampouco entendeu a mensaxe, é máis puxo ao pregoeiro ao mando cos seus votos.
Para evitar que o público europeo fose outra vez cliente dese tipo de mensaxes, aceptando e votando ás súos valedores, e convertendo así, por enésima vez, a Europa nun escenario, no que o espectáculo resulta ser unha violenta fogueira, na que os estados agrédense sen límites, algúns pensadores visionarios intentaron unha creación, que tivo e aínda ten (ou debería ter) como primeiro obxectivo salvar á propia civilización europea do colapso, ao que se viu abocada polas continuas guerras entre veciños, a Comunidade Económica Europea, da que deveu a actual Unión Europea.
Segundo Toynbee ao colapso dunha civilización chegaríase pola incapacidade das institucións de dar solucións aos problemas dos seus cidadáns, o que favorecería a desintegración e un cisma no corpo social, corpo social que se fracciona nunha minoría dominante, un proletariado interno e un proletariado externo. Do avance dos partidarios da desintegración da U.E. dan fe o Brexit , o incremento dos votos dos partidos anti europeos e xenófobos, ata o seu acceso a gobernos como os de Polonia ou Hungría, mesmo Italia, os rozamentos cun aliado como Turquía, ou as posicións do novo presidente electo de EEUU. Da aparición doutros factores, tamén estudados por Toynbee, como o fraccionamiento do corpo social nunha minoría dominante (hoxe mayoritariamente especuladores e financeiros); un proletariado interno, producido e ampliado polas políticas austericidas, xeradoras de parados, estafados, desposeídos de vivenda e servizos públicos, explotados laborais, dependentes privados de axuda, etc. E dun proletariado externo, que hoxe se conta en millóns de migrantes presionando sobre as fronteiras, basta confirmar a súa existencia nas cabeceras diarias de todos os medios de comunicación.
Por si non fosen suficientes os avisos externos, aquí, en España, séguese xogando a fraccionar, en base a nacionalismos que disimulan a simple demanda de exclusividad para a depredación nun territorio determinado, e ata forzas que se autoprocalaman progresistas, invitan ao xogo da ruleta rusa dos referendo, que rompen sociedades consolidadas en convivencia pacífica durante décadas.
A risco de que me fagan o mesmo caso que ao payaso de Kierkegaard, eu aviso, hai un incendio que ameaza con arrasar a sociedade na que se conseguiu o maior grado de liberdade e benestar, para unha gran maioría. E os catro factores para que se produza están presentes e próximos. O combustible; a desigualdade; o comburente: a indignación crecente; a enerxía de activación os discursos aislacionistas e xenófobos; e a reacción en cadea: as decisións dos gobernos mal chamados populistas.
