As cantareiras son as mulleres do pobo que saben cantar ou son afeccionadas ao canto. Acompáñanse xeralmente de pandeiretas. Moitas destas cantigas populares recopiláronse por diversas persoas en distintas épocas: desde o pai Sarmiento a Dorothé Shubarth ou Xabier Díaz. Lin que algúns estudosos estabrecen catro etapas: A primeira: Séculos do XVI ao XVIII. Segunda: séxulo XIX. Terceira: Desde o inicio do século XX á Guerra Civil. Cuarta: Desde a Postguerra até hoxe. Ao adicarselles este ano 2025 o Día das Letras Galegas por parte da RAG, procúrase non só homenaxealas, senón manter viva a tradición. Pódense citar As Vellas de Mens, Eva Castiñeira, Adolfina e Rosa Casás, entre moitas outras. Tocan nas casas, actúan nas festas e algunhas veces nos escenarios. Vou citar algunhas destas letras populares, recollidas do libro de Xerais da pandereteira Icía Varela e Xosé Manuel Varela, titulado “Cantareiras”:
“Eu caseime prá montaña
porque había moito panhe.
O forno da miña sogra
cría silvas polo vranhe.”
* * *
“Ano Novo con ben veña.
Ano Novo con ben veña.
Como as galiñas coas cabras
e as cabras coas ovellas”.
* * *
“Dáme da pera que comes;
da mazán, un anaquiño;
da tua boca unha fala;
do corazón, un cariño.”
* * *
“De onde son as mociñas
que recenden a ourego?
Do lugariño de Mens,
de xunto a casa do crego”.
As temáticas dos textos son variadas. Tratan do baile, dos bailadores, de ir á foliada, de cantar, tocar, de amores, de oficios, de traballos, de consideracións sociais,…
Eu non entendo moito disto; por iso recoméndovos ler algún dos libros que se publicaron ao respecto, para obterdes unha información máis precisa e completa.
Lin outro libro tamén de Xerais de María Lado, titulado: “Canta miña compañeira. O legado das cantareiras”. Nel fala de Adolfina, Rosa, Eva, Prudencia, Asunción e Manuela, seis das cantareiras que escolleu para falar e homenaxear ás mulleres que crearon e preservaron unha rica poesía popular, transmitida de xeración en xeración:
“Téñoche un pano na hucha,
pano de todas as cores.
Aqueles que o queren negro,
non se merecen amores.”
(As Tanxugueiras)
* * *
“Todo o mundo me rexouba
porque son adivertida,
rexoubeiras do lugar
gobernade a vosa vida”.
E di, textualmente: “Grazas a mulleres coma elas, chegaron a nós coplas, ritmos, bailes, contos, remedios e costumes”. Cultura popular, patrimonio do pobo galego e da humanidade.
Ramón Coira Luaces (Ourense)
