Cadernos da viaxe.
No artigo da semana última tentamos distinguir o concepto comunitarista europeo da liberdade de expresión, que considera que a mesma ten como limites outros dereitos fundamentais das persoas e considera delicto as expresións graves de discurso de ódio que tentan despersonalizar ás persoas pertencentes a colectivos vulnerábeis ou historicamente discriminados e o concepto USA da mesma, nomeadamente individualista e libertario, que só sanciona os convites inmediatos e potencialmente eficaces á violencia. Tamén tentamos distinguir entre a protección do noso Dereito á liberdade de opinión e transmisión de pensamentos e ideas e á liberdade de información, que a Constitrución delimita á “transmisión de información veraz”.
Xa que logo, no noso sistema xurídico non é semellante a protección da liberdade de opinión a respecto da liberdade de difusión da información. A difusión de trolas ou loiadas (“fake news”) ten os seus límites sobranceiros nos sistemas xurídicos europeos no dereito á honra persoal e na sanción aos graves discursos de odio, xa referida.
Neste contexto a Unión Europea e outros sistemas democráticos lle deron pulo á creación de entes e empresas de verificación dos contidos (“fact-checking) das informacións mediáticas ou das redes sociais (rr.ss.), os chamados “fact-checkers”. Mais, teñen funcionado a xeito? Fronte opinións favorábeis nas democracias latinoamericanas (como as experiencias de axencias do goberno chileno) a activista social e artista multimedia italiana Simona Levi, nun moi recente artigo no xornal catalán Vilaweb pensa que non, polo menos no noso ámbito da Unión Europea. E non funcionaría por se tratar de controis a posteriori que só atinxen os contidos informativos e non á verificación da orixe e financiamento da información. Para Levi o axeitado sería esixir un control a priori neutral e sometido ás regras profesionais do xornalismo, obrigado para as institucións (partidos, sindicatos, sector público, corporacións empresariais) e empresas mediáticas e titulares da xestión das rr.ss. e, dende logo, non aplicábel á cidadanía.
“O debate haberíase ampliar tamén ao propio funcionamento dos motores de busca e aos algoritmos que potencian nesgos determinados”
O debate haberíase ampliar tamén ao propio funcionamento dos motores de busca e aos algoritmos que potencian nesgos determinados. Velaí o moi recente anuncio de Mark Zuckerberg de que haberá moita máis política nas rr.ss. de META (facebook, instagram e threads).
En calquera caso ningún verificador ou fact-checker impediu a difusión de grandísimas trolas e mentiras en prexuizo de políticos independentistas catalás na chamada Operación Catalunya. As trolas a respecto da existencia de contas en Suiza do president Artur Màs e do entón alcalde de Barcelona Xavier Trías foron fulcrais para que o primeiro non quitase a maioría absoluta que lle prometían as enquisas nas eleccións catalás de 2012 e o segundo perdese por moi pouca diferenza fronte á despois alcaldesa Ada Colau nas locais de 2015. E que dicir da influencia da difusión pola Sexta e polo seu director de informativos, Antonio García Ferreras (parella da propietaria da fact-checker Newtral, Ana Pastor) antes das estatais de 2016 da grandísima trola da existencia de contas en paraísos fiscais de Pablo Iglesias.
Non hai dúbida que o nesgo ideolóxico de determinados verificadores non vai resolver o problema que para a estabilidade das sociedades europeas (nomeadamente, como di a devandita Simona Levi, unha liberdade que ha funcionar non só contra o Poder, senón contra os poderosos) vai supor a enxurrada de informacións socio-políticas extremistas das rr.ss. propiedade de Musk ou Zuckerberg.
Mais a solución non virá dende logo de mecanismos de censura como os aplicados á canle de TV Russia Today pola Comisión Europea ao comezo da guerra de Ucrania, hai agora case tres anos. As únicas solucións posíbeis haberían vir dende unha estratexia común da Unión Europea alicerzada na autorregulación e no control xudicial, no marco do vixente Regulamento europeo de Servizos Dixitais (DSA) que tanto odian Musk e Zuckerberg.
Na semana vindeira remataremos esta xeira co artigo Alargarmos a liberdade de expresión, atendendo nomeadamente ás reformas normativas que precisa a boa saúde deste dereito fundamental.
