Darío naceu no ano 1920 e está de aniversario, fixo 99 anos tal día coma un dez de febreiro. Tivo unha vida difícil por quedar moi cedo –aos cinco anos- orfo de nai e cun pai que tivo que facer de nai e de pai, mentres puido, mentres lle deixaron. Así comezaba a historia, nos arredores de Loentia, Castro de Rei, Lugo. Chámase Darío Rivas Cando, e agora está nunha residencia de maiores en Bos Aires, cidade á que marchou sendo moi novo. Alí soubo, sendo aínda neno, que ao seu pai –alcalde do concello- matárano os falanxistas sacándoo do Cárcere de Lugo e nun paseo por terras descoñecidas. Sentiu esa terrible dor da ausencia e da incomprensión. Non sabía e non entendía. Así pasou moitos anos, sen saber, sen entender os niveis do odio e incomprensión humana que o deixaron orfo, agora tamén do seu pai Severino Rivas. Buscou e buscou durante moito tempo, viña todos os veráns e non paraba buscando pistas que dixeran algo, ata que xa con noventa e pico anos atopa indicios e informacións que o levan a un lugar, Cortapezas preto de Portomarín. Lembro ben aquel día, todos tras do bálsamo que o puidese aliviar. Alí estivemos un grupo de xente próxima, agardando canda el, no silencio contido de cada esperanza visual, nos prantos mudos de cada capa de terra que se mesturaba coa dor e coa vergoña que sentiamos, un pequeno obxecto, unha pedra, un óso. Ningún grupo político sensible ao tema. Apareceu o suficiente para satisfacción del e de todos nós, xa avanzada a tarde. De todo aquel acontecer, e na súa compaña recibimos a lección incalculable da persoa que diante do drama da súa vida, responde xeneroso e rexeitando desde o primeiro momento calquera manifestación de vinganza ou mínima violencia. Iso si, sempre na verdade e recoñecendo a dignidade daqueles heroes que deron as súas vidas a conta de nós, e do que hoxe temos e somos. A lección debe ser completada: é urxente a restitución debida da dignidade que nos transmitiron. En realidade, as xeracións que viñemos despois, somos depositarias daquela honra na legalidade vixente, somos codia que envolvemos aquel pan, capas de memorias que se van superpoñendo. Detrás de nós viran outros e tamén cubrirán o pouso que nós deixemos desta sublime condición de herdeiros e desta memoria, semente de porvir, de liberdades. Foi un dos promotores da recuperación da memoria e da Querela Arxentina contra os crimes do franquismo, colaborador de constantes chamadas de atención a un estado que, despois de 80 anos, aínda ten en cunetas e gabias a miles de persoas, mentres o ditador está nun mausoleo. Que esperpento! E sempre se preocupou de facer ver aos gobernantes a total carencia de ética, sempre e cando estas angueiras non se resolvan, pois son responsabilidade do estado e abranguen a todos os partidos nunha sociedade que di desfrutar dos grandes estándares democráticos. Tanta é a grandeza do noso amigo Darío que deixou dito, está escrito nunha parede do Vello Cárcere de Lugo: “Non se trata de desenterrar agora mortos dun lado para botar terra sobre os mortos do outro, senón de dar o merecido descanso a todos os defuntos que a morte igualou, por riba de títulos e ideoloxías. So así, poderá desarraigarse o odio que segue a envelenar algúns corazóns, e pechar definitivamente as feridas da alma. Só despois de restablecida a xustiza, cabe o perdón. Anque sen arrepentimento nin reparación, o perdón pode ser algo sobrehumano ou senón, sinxela e equívoca aparencia”. Grande mensaxe de amor. Por iso e polo exemplo que sempre deu, eu mándolle os meus parabéns desexándolle moitos anos máis de vida e, nesta lembranza agradecida, a el e a toda a xeración de resistentes no medio do ruín silencio, darlles a nosa gratitude por tantas ensinanzas que deixaron. Nós, Darío, gardaremos memoria para que non volva suceder o crime.
