O Estado español é moi descentralizado canto ao gasto. E moi centralizado, pola contra, canto ao ingreso (agás os coñecidos supostos do concerto vasco e o convenio navarro). Como tamén pasa coa lexislación eléctrica, unha normativa adoptada no 2009 e caducada hai xa oito anos e unha praxe de goberno común ao PP (2012-2018) e PSOE (2010-2011 e 2019 até de agora) definiron un marco xurídico-financeiro tan comprensíbel para os expertos nas materias conexas como o chinés mandarín. Que non diríamos a respecto da cidadanía do común sen especiais coñecementos técnicos.
Mais pescudando, pescudando, o sistema de financiamento ten un lote de trampas para as Administracións autonómicas (sanidade, educación, nível institucional da dependencia) e locais (atención primaria nos servizos sociais e financiamento de moitos dos servizos de proximidade–competencias impropias– que require a veciñanza). É dicir, as que terman do núcleo esencial do gasto e investimento útiles na nosa vida cotiá.
Moi axiña da vixencia do actual sistema de financiamento o Estado (e aquí PP e PSOE decidiron sen diferenza ningunha) aproveitou a lexislación anticrise para lexislar o permanente infrafinanciamento dos servizos que desenvolven as Administracións autonómicas e locais. Dende 2012 até 2022 (ambos os dous incluídos) os recursos da Administración do Estado medraron nun 88,7% mentres os das Administracións autonómicas só nun 40,5%. Agás os casos das Cidades Autónomas de Ceuta e Melilla e de Madrid, polo efecto sede da súa recadación (con só o 19,4% PIB recada o 46% do IRPF e máis do 55% do IVE e dos Impostos especiais –II.EE.– de todo o Estado) todas as autonomías de réxime común partillan o mesmo infrafinanciamento, moi vencellado a un desaquelado e caduco concepto de “capacidade fiscal”, que limita cadansúa capacidade nunha canastra de tributos (50% IRPF e IVE, 58% II.EE. dos alcoholes e petróleo e 100% do eléctrico) abertamente insuficiente para financiar o que realmente importa, mentres os crecentes recursos estatais abrollan para finalidades ben diferentes.
“Na última lei de Orzamentos a capacidade de endebedamento do Estado a respecto das administracións autonómicas era de 40 a 1 (2,4% PIB fronte ao 01,1%/PIB)”
Na última lei de Orzamentos a capacidade de endebedamento do Estado a respecto das administracións autonómicas era de 40 a 1 (2,4% PIB fronte ao 01,1%/PIB). Mentres, os concellos carecen desta posibilidade de se endebedar, mesmo nin cos seus propios superávits.
Na Galicia sufrimos tres consecuencias adicionais. No financiamento local perdemos máis de 600 M€/ano por mor de considerar o Estado cadansúa poboación local para as súas achegas, no canto de transferirmos á Galicia o 5,2-5,4% que representamos por poboación ou PIB (fíxense que non falo de solidariedade, senón de parámetros obxectivos; arestora recibimos só pouco máis do 3,3% dos fondos estatais).
Outra chata é o concepto legal de “poboación axustada”, que despreza para calcular as nosas necesidades o avellentamento da nosa poboación (fulcral para financiarmos a xeito a nosa sanidade e dependencia) e máis o seu espallamento. A terceira é a débeda histórica nos investimentos do capital social básico.
Isto todo sen prexuízo da conveniencia de transitarmos ao réxime de concerto –con recadación total de todos os tributos e pagamento ao Estado dunha cota polos servizos que presta– que defenderon Alexandre Bóveda, Carlos Mella (e canda él, no seu tempo, o presidente Albor e o vicepresidente Barreiro Rivas) e os soberanistas galegos Xosé Manuel Beiras, Camilo Nogueira, Anxo Quintana, Xavier Vence e Ana Pontón. Un sistema a respecto do que moitos prognostican unha subhasta de perdas para Galicia, sempre con nomeadas variacións entre unha e outra avaliación e sen alicerces comúns que permitan comparar cadansúas análises.
Nas actuais circunstancias todas as cuestións que atinxen ao financiamento do público serán fulcrais no próximo futuro.
