Medrei no Carballiño das décadas dos sesenta e setenta que acadou, por méritos propios, o alcuño irónico e ridículo de “niuiorciño”. Era o inflado da burbulla inmobiliaria; dáme máis por non ter outra cousa que por previsión inversora.
Fuxir da miseria franquista, que moitos, uns por mala fe, outros por simple ignorancia, consideraban cousa eterna; como se o crac do 29 e a penuria derivada da guerra de España-Europa e da autarquía existisen de sempre. Fuxir da laceira era o obxectivo das primeiras quendas de emigrantes postbélicos que ao abeiro da apertura da emigración de 1956 colleron o camiño de América.
Dende as terras do Orcellón andaron en dirección de México e Panamá, onde tiñan bases asentadas; outros arroiados pola masiva enxurrada asentaron en Venezuela. Foron os primeiros. Emigración con carácter definitivo ou case. Con regreso para casar, como moito, se ía ben as cousas. Como mínimo ata ser vellos ou ter bastante para investir en torres no Carballiño ou en calquera das viguesas de nome suramericano e moito máis cando se soubo de que o Corte Inglés ía ir para alí. O Carballiño inzouse de medianeiras e no verán de cachorros enxertados e sotaques mexicanos ou panameños con espectaculares fords na procura de pasalo ben ou de moza casadeira. Uns con máis fortuna que outros.
A nova lei de 1960, aínda máis a de 1971, coas súas proteccións familiares promoveron unha emigración temporeira, mesmo andoriña, a curta distancia. Europa precisaba man de obra barata e alá se ía por uns anos, ou por uns meses cada ano, ida por volta, para gañar para a casa, que se ía facendo aos poucos, ou mercar un piso no Carballiño aínda que se seguise a vivir na aldea, na casa dos pais ou dos avós.
Seis, sete, oito… alturas e veña para arriba. Algún retornado puxo unha carpintería de aluminio e aos poucos anos era alcalde. Ladrillo, aluminio e plaqueta foron eliminando a madeira e a pedra, ata das fachadas, mentres as medianeiras desamparadas non facían máis que meter humidade para dentro das casa e, ala!, tela asfáltica… un anaco por aquí, un pouco polo outro, remenda aquí, remenda alá… coa súa teíña prateada e despois aparafusar uralita, a marca comercial do fibrocemento, anos despois sóubose que o amianto era un risco para a saúde. Había que tirar para adiante, seguir facendo pisos para recoller a xente maior que abandona as aldeas porque os abandonaron a eles. Ata que estourou.
Agora ándase nalgunhas cidades europeas, entre elas, e de xeito destacado, Vigo, decorando as medianeiras. Ben sei que é asunto complexo. Xa escoitei a amigos sabidos nestas leas descualificar o que consideran meros intentos de facer amable o horrible, de disimular o feo, de facer agradable o desagradable, tamén de vulgarizar e sobre todo de confundir arte con decoración…
Andei a visitar esta fin de semana “as paredes soñadas” de Lugrís, traballos de decoración e supervivencia. Mais non é tamén decoración o que fixo Buonarroti na Capela Sixtina ou Raffaelo Sanzio na Stanza della Segnatura e outras do Vaticano, ou os muralistas mexicanos ou mesmo Leopoldo Nóvoa, ou…?
En fin, si se fai con tino esta explosión do que se anda a denominar xa “arte urbano” pode dulcificar o impacto, iluminar o ollo, de cando en vez observar unha obra de arte, e darlle algunha oportunidade a xente nova aínda que abusen dos colorinchos.
