Saber escoller a fariña e mais o lévedo, amasar manualmente na artesa e quecer o forno para poñelo a punto de enfornar son requisitos imprescindibles para que se poida considerar que un panadeiro é un auténtico artesán.
Poñerse mans á masa de madrugada para que os veciños reciban á mañá as súas fogazas e moletes quentes, crocantes por fóra e esponxosos por dentro, é un oficio tan antigo como a nosa civilización.
E todo isto era unha simple rutina para o meu veciño e amigo Odilo, un dos últimos panadeiros artesáns de Castro Caldelas que me contou, sentado diante da porta do seu forno, algúns “segredos” do que fora o seu oficio de panadeiro.
Na súa época, na vila traballaban a reo catro panadeiros en cadanseu forno.
Odilo morreu case cos cen anos cumpridos e, cando falaba do seu labor, non ocultaba a súa pena de morrer vendo que no Castro xa non se cocía pan. O caso é que dos catro fornos que había, só queda o que fora seu e no que actualmente só se producen bicas. O pan que se consome na vila vén de fóra.
Presumimos de estar nunha das vilas “considerada” das máis lindas, que ten un castelo como emblema cultural e histórico que chama polo turismo que nos visita. Mais semella que non importan demasiado as nosas tradicións nin os labores e coñecementos que formaron parte da nosa cultura popular.
“Presumimos de estar nunha das vilas ‘considerada’ das máis lindas, que ten un castelo como emblema cultural e histórico que chama polo turismo que nos visita”
Por poñer un exemplo entre outros, pero que a memoria do meu amigo Odilo me trae á cabeza, quero lembrar a fábrica de fariña La Molinera, construída a principios do século XX e que constituíra naquel tempo unha verdadeira revolución no xeito de moer o pan. Polo rupturista da maquinaria e polo que representou para os campesiños produtores de centeo da comarca, debería terse convertido nun museo, pero non quedaron nin sequera fotografías logo da súa demolición avanzado o século pasado.
É certo que máis apegados e con máis conexión cultural cos labregos foron os muíños hidráulicos, os fornos de pedra, as fontes, os modestos edificios nos que se impartía a escola, os apeiros de labranza, os carros… Toda esa bagaxe semella que a ninguén lle importa. Algúns deberíamos ter aprendido, pero negámonos. Non queremos asumir que convivimos con xentes que non lle dan valor á memoria, ao patrimonio máis valioso con diferenza. É coma se vivísemos nun momento histórico que padece un alzhéimer inducido por unha cultura global que persigue a estandarización universal… é dicir, a pobreza cultural global. Non, non queremos isto.
Demándolles desde aquí aos nosos representantes políticos que se preocupen un pouco (non lles pido moito, só un pouco) de impulsar as ferramentas suficientes para que os nosos netos e descendentes poidan ter unha idea, aínda que sexa lene e superficial, da cultura da que proveñen. Se eses representantes (e mais os funcionarios que lles dan soporte) descoñecen que os pobos están condenados a cometer os mesmos erros se non conservan e transmiten o aprendido no pasado, deberían dedicarse a outra cousa, porque a política e o servizo público deberían ser, antes de nada e despois de todo, memoria.
