A presidenta da Comisión Europea, Úrsula von der Leyen, ven de anunciar un plan de “rearme de Europa” cun fondo previsto ata os 800.000 millóns de euros para os vindeiros anos. Prevé igualmente un aumento ata o 1,5% do PIB global europeo para gastos militares en aras de alcanzar a autonomía estratéxica en materia defensiva.
Esta parece ser a reacción europea ao impasse na Casa Branca entre Donald Trump e Volodimyr Zelenski a semana pasada, complementados co posterior anuncio de Trump de suspender a axuda militar a Ucraína mentres impulsa as negociacións con Vladimir Putin para eventualmente finalizar a guerra. Este seísmo xeopolítico tamén está afectando a Kiev: por primeira vez Zelenski propuxo a Putin unha tregua para deter os ataques aéreos e marítimos, proposta que evidencia a debilidade militar ucraína e a orfandade na que se somete coa desconexión da axuda dende Washington.
Tralo seu regreso do rifirrafe de Washington, Zelenski recibiu o apoio unánime da UE nun cumio en Londres onde o anfitrión primeiro ministro Keir Starmer busca tamén reposicionar certo nivel de poderío militar británico, principalmente dentro da OTAN, en apoio a Ucraína.
Pero a realpolitik sempre marca o seu selo. En Londres, Starmer e o secretario xeral da OTAN, Mark Rutte, persuadiron a Zelenski a “recompoñer a relación con Trump”, o que equivale a dicir que se someta aos seus imperativos porque “non ten as cartas ao seu favor”. O mesmo día que Washington suspendía a axuda militar a Ucraína, Zelenski “pasaba polo aro” anunciando o reseteo da relación con Trump, superando a bochornosa humillación recibida na Casa Branca. Precisamente, e durante a súa visita a Washington, Starmer tamén recibiu o seu “recado” por parte dun irónico Trump: “sen a nosa axuda, poderían enfrontarse en solitario contra Rusia?”. Risas nerviosas de Starmer para deleite das redes sociais.
Francia tamén pisa o acelerador en materia de rearme. Fai un ano, o presidente Emmanuel Macron abordou a posibilidade de enviar unidades de combate para axudar ás tropas ucraínas contra o invasor ruso toda vez tanto Macron como von der Leyen lanzaban nese momento a Estratexia Industrial de Defensa de Europa.
No momento máis difícil para as relacións transatlánticas nas que Washington sopesa distanciarse da OTAN e que Europa pague os seus custes de defensa , Úrsula von der Leyen da un paso adiante, se ben decidido pero non menos imprevisible tomando en conta as capacidades reais de defensa europea, moi dependentes da OTAN e, polo tanto, de EEUU.
“Hai certa preocupación en Bruxelas sobre o excesivo poder que está tendo Úrsula von der Leyen dentro da UE”
Con todo hai certa preocupación en Bruxelas sobre o excesivo poder que está tendo Úrsula von der Leyen dentro da UE. Sabe moi ben que unha atribulada e fragmentada UE precisa dun “liderado forte”. A recente vitoria do seu partido CDU nas eleccións xerais alemás reforza igualmente este poder de von der Leyen en Bruxelas, aínda que a ultradereita de AfD pode sacar proveito do peor momento de Zelenski (e o mellor de Putin) para afianzar as súas expectativas de reconducir as relacións ruso-europeas (sen esquecer a China)
Non obstante a autonomía estratéxica en defensa aborda serios retos para unha Europa con crecemento económico baixo (sobre o 1%) que ameritará reconducir fondos para garantir o gasto militar. Aquí se especula con reducións dos fondos de cohesión da UE. Toda vez, a UE sabe moi ben que é un anano político e militar a nivel global, se o comparamos con EEUU, China e Rusia. O desprezo da administración Trump á recente visita a Washington da comisaria de Política Exterior e de Seguridade, a estonia Kaja Kallas, quen non foi recibida pola súa contra parte, o secretario de Estado Marco Rubio, revela esa intranscendencia europea, así percibida dende Washington e Moscova. Non obstante, o tradicional pragmatismo chinés, curtido en séculos de realpolitik en Asia e Europa, entrou en escena: Beijing apoia a presenza europea nas negociacións Trump-Putin sobre Ucraína.
Por outra banda, Rusia, o previsible contrincante para esta Europa que busca rearmarse, mantén un nivel económico sólido pese ás sancións europeas mentres reconduce un modelo económico plenamente militarista. O Kremlin prevé incrementar un 13,2% o seu gasto militar afirmando que ten capacidade para resistir nesta carreira armamentista. Aviso para von der Leyen: Europa pode “rearmarse” pero Rusia está de sobra preparada para o eventual envite.
Ante a indiferenza de Washington e o pulso de Moscova, a UE busca alternativas con outros socios como China e a India, este último recentemente visitado por von der Leyen. Isto implica unha estratexia híbrida de pragmatismo xeopolítico que, se ben pode ser asertiva, tamén determina retos. India e China son socios de Rusia (BRICS; alianzas estratéxicas bilaterais) toda vez EEUU busca crear brechas nese eixe euroasiático sino-ruso que ameaza claramente os seus imperativos xeopolíticos, por moi illacionistas e unilaterais que se observan neste retorno de Trump.
Co anuncio de “rearme” de Úrsula von der Leyen, Europa entra noutra etapa, máis incerta aínda, tomando en conta o declive nas relacións transatlánticas e o potencial do eixe sino-ruso. Escasamente experimentadas en combate, máis acostumadas a ser forzas de pacificación para a resolución de conflitos previamente “solucionados” polas grandes potencias, as forzas armadas europeas buscarán tamén actualizarse nun marco de reconversión industrial e tecnolóxico (IA; robótica) ante os retos que anuncia esta era de “remilitarización” dende Washington ata Tokio. No fondo, o “rearme” anunciado por Úrsula von der Leyen hai unha clave estratéxica: as elites militaristas e os “falcóns” da industria militar-industrial europea tamén queren participar nese reparto do apetecible pastel de fondos e investimentos que se abre agora con esta militarización a ultranza a nivel global.
