I. Sobre un deus en azul
Fun tomar unha tapa con Casares. Primeiro pasei pola de Libraida de Gondomar para escoitar o que dicía Villalaín sobre Deus sentado nun sillón azul (Galaxia,1996). Foi moi comedido, limitouse a debuxar o contexto histórico, centrándose en especial na forte presenza de Berlín e da cuestión alemá no desenvolvemento do relato.
Comentou que, segundo algúns, tratábase da mellor novela de Casares, pero que el, como eu, tiña varias e a concreción variaba en función da que estivese a ler, ou da que nese momento lle viñese ao maxín. Esta cuestión carece de importancia. O que é evidente é que se trata dunha gran novela, sexa ou non a mellor de Casares, mesmo sexa de Casares ou non. Dixo tamén que era “a máis seria”, e despois matizou “ou a que menos humor ten”. Tamén podo coincidir, aínda que dun relato de Casares, mesmo dun tan breve como calquera das miles de tiriñas de Á marxe, sempre se desprende un sorriso irónico, unhas veces compracente, ledo, contento… noutras, pola contra, apesarado, triste, mesmo amargo ou quizais perverso, como querendo escaravellar no ollo de alguén.
Deste último humor cabrón hai un chisco no Deus…, en especial nas descricións das persoas que non son do agrado daquel homiño, esmirrado de corpo, agoniado na procura da grandeza, do heroico, do acougo dos sentimentos, da perfección do espírito.
Aínda rin un pouco, con riso de coello revirado, cando describe a Gerda, aquela mozarrona da que se fixo amigo en Berlín e que se debería parecer á impulsiva amante da que se lembra Tobío nas súas Décadas… pero ausente, falo de memoria, no Mitteleuropa de Risco. Os tres, Risco, Tobio e “el”, o protagonista, coincidiron no Berlín da República de Weimar en 1930. Da da tal Gerda dicía que era unha cousa parecida a unha becerriña solta no medio dun prado. Non foi menos deferente cunha amiga que coñecera antes que a “ela”, a voz que narra, e que sen ser fea tiña un peito descomunal tal como se levase un paquete ou un repolo debaixo da blusa. Desta, unha tal Cuca Acevedo, afirma que parecía unha galiña tanto pola maneira de andar, cambaleando para os lados, como polo costume de mover a cabeza arriba e abaixo como se estivese a peteirar no millo ou a beber auga.
Noutro momento detense na descrición dun alemán do que non gustaba. Un trasunto do maragato don Celidonio, protagonista d’O porco de pé. O teutón era un tipo de cara ancha e colorada, de fronte estreita e boca de lagarto, cos beizos como tomates maduros e que cando ría agarraba a barriga cunhas mans pequenas e gordechas que, en tres dos dedos, portaban uns aneis apertados que os convertían en chourizos.
Claro que a narradora tampouco se queda atrás ao describir o home narrado, o seu vello amor, cuns ollos tan miopes que lle lembraban a mirada boba, máis cómica que triste, dun becerro e que aquel punto de luz que lle saía do fondo dos ollos, cando se incomodaba, era da mesma natureza que a viscosidade branca e mol dunha ostra, e que a boca de ra, estreita e grande, non era máis que unha fenda aberta na cara e rodeada por un rebordo grimoso de carne.
Despois fun escoitar as lecturas das tiriñas de Á marxe e manducar a enxeñosa tapa da “Galiña do Ardora” cunha folla de endivia chea de pasta de queixo azul, unha enorme buguina de pasta que agochaba un ovo de paspallás e todo polvillado con coco tinguido de azul.
Unha tarde agradábel.
